پـــــــور تــــــوس

میراث مکتوب - نخستین بار ژول مول در مقدمۀ خویش بر تصحیح شاهنامه و سپس دکتر ذبیح الله صفا در کتاب حماسه سرایی در ایران، شماری از منظومه های پهلوانی پیرو شاهنامه را معرفی کرده اند. با گذشت چند دهه از شناسایی این آثار هنوز متن کامل همۀ آنها به صورت علمی و روشمند تصحیح و چاپ نشده است و به رغم اهتمام بعضی محققان در تصحیح و تحقیق این منظومه ها از دهۀ شمسی به این سو، نتایج کار آن ها در یک سطح نیست و در حوزۀ ادب پهلوانی بعد از فردوسی، به تعبیر معروف «هزار بادۀ ناخورده در رگ تاک است». کتاب هفت منظومۀ حماسی تازه ترین اثر منتشر شده در زمینۀ مورد بحث است که در آن پژوهندۀ جوان ادب حماسی، دکتر رضا غفوری (متولد 1360 ه. ش) – که پیش از این کار مقاله های خوبی در حماسه پژوهی نوشته اند – هفت منظومۀ پهلوانی کوتاه را تصحیح و به همت مرکز پژوهشی میراث مکتوب چاپ کرده اند. ادامۀ این نوشتار به قلم دکتر سجاد آیدنلو که در شمارۀ جدید ماهنامۀ جهان کتاب (سال بیست و یکم، شماره 1-2 (پیاپی 324) فروردین و اردیبهشت 1395) منتشر شده است اینجا بخوانید. پـــــــور تــــــوس...

سرزمین کهن ایران، دارای یکی از غنی‌ترین ادبیات فولکولور جهان است؛ ادبیاتی که ریشه در زبان‌ها، لهجه‌ها و گویش‌های مختلف موجود در این سرزمین دارد. باید اذعان داشت که این زبان‌ها و لهجه‌ها میراث گران‌بهایی هستند که در حقیقت هویت، ادبیات و تاریخ ما بر اساس آنها شکل گرفته، نضج یافته و در گستره تاریخ این مرز و بوم جریان یافته و بالیده است. حفظ و آموزش زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف موجود در پهنای گسترده ایران‌زمین یکی از اصولی است که باید از سوی اهالی فرهنگ، توجهی ویژه به آن صورت گیرد و در همین راستا گرامی‌داشت یاد بزرگانی که در این راه گام برداشته‌اند نیز بسیار واجب است. از جمله هنرمندانی که در راه حفظ گویش و لهجه‌ای خاص تلاش بسیار داشته و گامی بزرگ برداشته مرحوم میرخدیوی است که باید او را به عنوان بزرگ‌پاسدار لهجه مشهدی معرفی کرد و حتی با توجه به نظر اغلب زبان‌شناسان که معتقدند خاستگاه ادبیات و زبان فارسی کنونی، طوس سابق یا مشهد امروزی است و بر این اساس «لهجه مشهدی» یا «فارسی مشهدی» از گران‌بهاترین گنجینه‌های اصیل زبان و فرهنگ ایران محسوب می‌شود، میرخدیوی را می‌توان پاسد پـــــــور تــــــوس...

الیخانی، پژوهشگر فلسفه اشراق گفت: حقیقت این است که بدون روشنگری های حکمت اشراق در ظواهر ابیات شاهنامه و در صورت و قالب داستان های شاهنامه توقف خواهیم کرد و به باطن شاهنامه پی نمی بریم. به گزارش خبرنگار مهر، اولین جلسهٔ دوره آموزشی «درسگفتار رموز اشراقی شاهنامه » توسط بابک عالیخانی روز دوشنبه‌ ،نهم آذر در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.عالیخانی دکترای فرهنگ و زبان‌های باستانی دارد و علایق پژوهشی او در زمینه مطالعات اوستایی و فلسفۀ اشراق سهروردی است. متنی که در ادامه می خوانید، مشروح این درسگفتار است. سهروردی در یکی از داستان های رمزی خود به نام عقل سرخ، از سیمرغ و زال و از رستم و اسفندیار سخن گفته است. روایت او با روایت شاهنامه تفاوت هایی دارد: در داستان تولد زال و به صحرا انداختن او، مادر زال وارد داستان می شود که در شاهنامه نظیری ندارد؛ تیر دو شاخه‌ای که اسفندیار را از پای درآورد دو شعاع از سیمرغ بود و اسفندیار در حقیقت به مقام خیرگی عرفانی یا طمس رسید. سیمرغ در رساله صفیر پـــــــور تــــــوس...

میراث مکتوب - موضع مقاومت و هویت طلبانه برخی از شاهنامه سرایان متاخر در برابر سیطره هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تامل حماسه سرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیره کننده شاهنامه فردوسی است؛ آشوب شاه جهان آبادیی تورانی (م1199ق)، سراینده منظومه گمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامه اش و توهین و استهزا به دست آورد. این پژوهش مبتنی بر رویکرد نظری بلوم در نظریۀ «اضطراب تاثیر» تلاش کرده است به نحوه تعامل خصمانه آشوب تورانی با فردوسی و شاهنامه بپردازد و از نتایج تحقیق برمی آید که غلبۀ زبان هجوآمیز و تحقیرآلود در منظومه صولت فاروقی نشانه عجز و ناتوانی سراینده در کسب مقبولیت عام و خاص و شکست در اعتباریابی و هویت مستقل در جریان شاهنامه سرایی در ایران است. متن کامل این مقاله نوشتۀ سیدعلی قاسم زاده و امید سُروری که در شمارۀ جدید آینۀ میراث (سال سیزدهم، شماره 2 (پیاپی 57)) منتشر شده است اینجا بخوانید. پـــــــور تــــــوس...

فردوسی به روایت داریوش آشوری، تورج دریایی، خالقی مطلق و چارلز ملوین فردوسی که به اثرش شاهنامه شناخته می‌شود، از برجسته‌ترین سخنوران ایرانی است و به خاطر همین اثر، از او به عنوان بزرگترین سراینده پارسی‌گو یاد کرده‌اند. ابوالقاسم منصور که امروز او را به فردوسی می‌شناسیم، در سال ۳۱۹ شمسی به دنیا آمده و پیش از ۳۹۷ شمسی درگذشته است. بر اساس روایات مختلف، او دهقان‌زاده و زمین‌داری بود که همچون گذشتگانش و بنا به سنت، روایات اسطوره‌ای ایران‌زمین را از حفظ داشته است. شاهنامه را از بزرگترین حماسه‌های جهان، مهم‌ترین مکتوب اندیشه سیاسی ایران‌شهری در دوره اسلامی و حماسه ملی ایرانیان برشمرده‌اند. ضیاءالدین ابن اثیر، از ادبیان و راویان عمده عرب در قرن هفتم قمری، این اثر را از حیث ادبی و جامعیت زبانی‌اش، «قرآن ایرانیان» خوانده است. در سال ۲۰۱۰ هزارمین سالگرد نوشته‌شدن شاهنامه از سوی دولت ایران و سازمان یونسکو جشن گرفته شد. شاهنامه اثری منظوم است که حدود پنجاه‌هزار بیت در بحر متقارب دارد.   درباره زمینه‌های شکل‌گیری این اثر ماندگار فارسی، پـــــــور تــــــوس...

این کتاب شامل سخنرانی‌های استادان و دانشمندان ایرانی و کشورهای آسیای مرکزی و در مجموع شوروی سابق است که بخشی از آن‌ها در همایش بین‌المللی‌ای که در تاریخ ۱۳ و ۱۴ ماه می سال ۲۰۰۸ در شهر آلماتی برگزار شد، ارائه گشته بود. برخی دیگر از مقالات این مجموعه را دکتر صفر عبدالله از زبان فارسی به روسی ترجمه کرده است.  وی در مقدمه‌ای که بر این مجموعه نوشته است، از جایگاه رفیع فردوسی و شاهنامه در فرهنگ ایران و جهان  سخن رانده است. این مجموعه شامل ۲۹ مقاله بدین شرح است: ۱. «مقدمه‌ای بر تاریخ ایران در زمان سامانیان»، شریف شکروف (روسیه)؛ ۲. «ایران و ایرانیان در شاهنامه»، منصور رستگار فسایی (ایران)؛ ۳. «روایت احمد ابن مجیدی دربارۀ فردوسی و فردوسی در ادبیات عرب»، تاج‌الدین مردانی (تاجیکستان)؛ ۴. «ایران و ایرانیان تا پدید آمدن حماسۀ ملی» علی محمدی (ایران)؛ ۵. «پژوهش اسطوره‌ای زن در شاهنامه»، محمد حسین ادریسی؛ ۶. «بررسی سنن خانوادگی و آیین خانواده در شاهنامه»، احمد خاتمی (ایران)؛ ۷. «ابوالقاسم فردوسی طوسی سخن را به خدمت پرورش روحیۀ میهنی گرفت»، امیرحسین خنجی (ایران)؛ ۸. «جایکاه گیا پـــــــور تــــــوس...

میراث مکتوب - سیّد محمود فرّخ (۱۲۷۶-۱۳۶۰)، ادیب و شاعر اهل مشهد بود که کتابخانه و  انجمن ادبی او در این شهر، بیش از نیم قرن میزبان علاقه‌مندان و  وعده‌گاه ادیبان و شاعران و محققان به شمار می‌رفت. پدر وی، سیّد احمد جواهری، از جملۀ ادیبان و  شاعران و هنرمندان فاضل بود که خصوصاً در خوش‌نویسی دستی داشت. دوران کودکی فرّخ در مکتب‌خانه‌ها و محافل و مجالس ادبی‌ای که همراه با پدرش به آنجا می‌رفت سپری شد. وی در ابتدا در سال ۱۳۰۶ به سمت ریاست کارکنان آستان قدس رضوی منصوب شد. وی در طول دوران زندگی خود مسئولیت‌های گوناگونی را پذیرفت و در حوزه‌های مختلفی فعالیت کرد که از جملۀ آن‌ها می‌توان به نمایندگی مردم قوچان در دوره‌های دوازدهم و سیزدهم مجلس شورای ملی، معاونت آستان قدس رضوی در سال ۱۳۲۲، ریاست کارخانۀ نخ‌ریسی و برق خسروی، و کفالت استانداری خراسان.در سال ۱۳۴۴ جمعی از بزرگان و محققان در صدد تجلیل از مقام علمی فرّخ برآمدند و این امر به پایمردی شادروان مینوی انجام پذیرفت و به همین مناسبت مجموعه‌ای با عنوان هفتادسالگی فرخ نیز منتشر شد که بزرگانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، غ پـــــــور تــــــوس...

میراث مکتوب - هجونامه، قطعه‌ای است منسوب به فردوسی که می‌گویند در هجو سلطان محمود غزنوی سروده است. این بیت‌ها در مقدمۀ شاهنامه در شرح زندگانی فردوسی در بخش روابط شاعر با سطان محمود غزنوی و یا در پایان شاهنامه درج شده است. تا آنجا که نگارنده دیده است، کمترین بیت‌های هجونامه 6 بیت در چهارمقالۀ نظامی عروضی و بیشترین آنها، 140 بیت در نسخۀ مجلس دیده می‌شوند. البته نظامی عروضی خاطرنشان می‌سازد که هجونامه 100 بیت داشته که جز شش بیت «مندرس گشت» . اما ژول موهل به نسخه‌ای از شاهنامه استناد می‌کند که در آن هجونامه 160 بیت داشته است، ولی ترجمۀ فرانسوی هجونامه‌ای که او در دیباچۀ خود بر تصحیح شاهنامه آورده است، 91 بیت دارد.     در مقدمۀ کهن‌ترین نسخۀ شاهنامه که هجونامه را نیز در خود دارد، یعنی استانبول 731ق، هجونامه مشتمل است بر 25 بیت، اما عبدالرحمن بخارایی مشفقی، شاعر قرن دهم هجری که خود به هجویه‌سرایی علاقه‌مند بوده است، آنجا که می‌خواهد هجوهای خود را توجیه کند، می‌نویسد: «فردوسی که مقدم احجاب سخن است در مذمّت بُخل سلطان محمود غزنوی سیصد بیت مثنوی دارد». ولی او فقط چهار پـــــــور تــــــوس...

میراث مکتوب - همۀ اطلاعات ما دربارۀ سال ولادت فردوسی منحصر است به اشاراتی که فردوسی در شاهنامه به سال هایی از عمر خود کرده است و پژوهندگان، هریک با دلایلی، سال های 318 تا 329 را سال تولد او دانسته اند. از آن میان، سال 329 که از اشعار زیر به دست می آید بیشتر پذیرفته شده و به ظاهر پشتوانۀ استوارتری دارد. بدان گه که بُد سال پنجاه و هشت/ نوان تر شدم چون جوانی گذشت خروشی شنیدم ز گیتی بلند/ که اندیشه شد تیز و تن بی گزند که ای نامداران و گردنکشان/ که جست از فریدون فرخ نشان فریدون بیدار دل زنده شد/ زمین و زمان پیش او بنده شد متن کامل این مقاله نگاشتۀ اکبر نحوی که در شمارۀ جدید نامۀ فرهنگستان (دورۀ پانزدهم، شمارۀ دوم، پیاپی ۵۸، زمستان ۱۳۹۴) منتشر شده است اینجا بخوانید.   پـــــــور تــــــوس...

ه گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) علی باقرزاده مشهور به بقا از پیشکسوتان شعر استان خراسان در سن 87 سالگی دارفانی را وداع گفت.
مرحوم باقرزاده که در قطعه‌سرایی شهره بود از شاعران نامدار خراسان امروز به شمار می‌رفت. بخش وسیعی از جریان شعر و ادبیات معاصر از جمله غلامحسین یوسفی، محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود فرخ را نیز باید به حلقه دوستان شاعر وی افزود.
این شاعر خراسانی پس از تشییع در حرم رضوی، در مقبرةالشعرای توس به خاک سپرده می‌شود.

پـــــــور تــــــوس...